image
 

UNLOCK: is creativiteit hét wapen tegen de grote maatschappelijke opgaven?

Gepost op 24-02-2023

Met een aantal belangrijke transities voor de deur kijken bedrijven en overheden steeds vaker richting de creatieve sector voor oplossingen van kleine en grote problemen. Daarmee wordt creativiteit soms gezien als hét toverwoord voor beleidsmakers en de maker als het duizenddingendoekje om alles mee op te poetsen. Volgens Peter Joore, ontwerper en lector Open Innovatie aan de NHL Stenden Hogeschool, is deze verwachting positief, maar vormt het ook een risico. “Het zou jammer zijn als de creatieve sector zich klakkeloos voor het karretje van de overheid laat spannen.”

“Het idee dat creativiteit vooral nuttig is om problemen op te lossen is te beperkt.”

“Na het bombardement op het Baskische stadje Guernica schilderde Picasso een schilderij met dezelfde naam,” vertelt Peter. “Het was meteen meer dan een schilderij. Het was een boodschap, een duiding van het moment dat een enorme impact had. Het was een aanklacht tegen het fascisme, dictatuur en oorlog in het algemeen. Maar het was niet zo dat Picasso per se een protestschilder wilde zijn. Die man schilderde over het algemeen keer op keer zijn vrouw, het was een kunstenaar.”

“Dat zie je bij de meeste creatieven. Het zijn ambachtslieden en het maken is het doel. Niet dat het ook nog een oplossing is, of dat ze de wereld moeten redden. Ik denk dat we dan eerder de vraag moeten stellen wanneer en hoe creativiteit iets in een proces kan betekenen.”

image


Ondertussen ziet de overheid creativiteit soms wel als dé oplossing van de problemen. Of in ieder geval als een leidend onderdeel ervan, zoals we op kunnen maken uit bijvoorbeeld deze brief van Staatssecretaris Uslu. Die hoge verwachtingen van creativiteit zijn niet gek, volgens de voormalig industrieel ontwerper. “De creatieve sector heeft de verbeeldingskracht om een nieuwe toekomst te verbeelden. Dat is een expertise die noodzakelijk is bij de radicale uitdagingen waar we voor staan. Bij veel andere sectoren gaat om het werken binnen gestelde kaders, waarbij je wél of niet aan de gestelde normen voldoet. Het onderwijs bijvoorbeeld. Dan scoor je met een 5,4 onvoldoende en met een 5,5 zit je goed. Het mooie van de creatieve sector is juist dat ze denkt buiten vaste kaders. Ze denkt vanuit mogelijkheden, kansen en idealen. Elke creatieve professional die ik ken is een optimist. Er zijn momenteel zelfs ontwerpers die zich helemaal richten op ‘Design for Democracy” en “Design for Peace”, maar de verwachting dat we ons samen uit de oorlog in Oekraïne kunnen ontwerpen lijkt toch wat al te optimistisch.”

“Op zich is dat optimisme natuurlijk fantastisch, maar,” vindt Joore, “het is gewoon een beetje te beperkt om te denken dat het de enige opdracht is van creatieven om afgebakende problemen aan te pakken en te zorgen voor handige oplossingen.” Als voorbeeld haalt hij de brainstorms aan uit zijn tijd bij TNO in Delft. “Dan had ik een oplossing nodig en zette ik een middag lang tien experts bij elkaar tijdens een creatieve sessie. Daar kwam dan wat uit en dat was dan ook de oplossing. Ik geloof echt in dat proces, maar we krijgen er geen Guernica mee.”

Daarmee gaat het in deze vragen dan ook vooral om een goede balans te vinden tussen creativiteit als toegepast ambacht en creativiteit als inspirerende denkkracht. Welke soort creativiteit heeft welke rol in onze maatschappij? Aan de ene kant is het fantastisch als het belang van de creatieve sector bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken wordt erkend. Aan de andere kant komt er zo misschien wel te véél nadruk te liggen op het ontwikkelen van ‘oplossingen’, in plaats van het stellen van vragen en de intrinsieke meerwaarde die kunst en cultuur heeft voor de maatschappij.

Creativiteit dus niet dé oplossing voor grote problemen, maar het kan wel een belangrijke bijdrage leveren: “Creatieve energie is essentieel om verbeelding en inspiratie te genereren,” denkt Joore, “en dat vormt weer de noodzakelijke basis voor vernieuwing. Veel mensen houden graag vast aan hoe het is. Maar vaak is het noodzakelijk om te veranderen. Dan moeten we een nieuwe visie ontwikkelen, met een open blik op de wereld en de vragen waar we voor staan. Creatieve interventie kan laten zien dat vastgeroeste patronen wél anders kunnen en kan – direct of indirect – helpen bij de ontwikkeling van nieuwe oplossingen, door die vooruitgang te verbeelden.”

door Henk Rigter

image


UNLOCK is hét not-so-awkward netwerkevent voor creatieven die hun netwerk willen uitbreiden met te gekke bedrijven en organisaties die werken aan een betere wereld. Op 9 maart vindt in Neushoorn, Leeuwarden UNLOCK Fryslân plaats, met pitches van bedrijven als Arriva en OPNIEUW, speeddates en een netwerkborrel. Tickets voor UNLOCK zijn verkrijgbaar voor €15 (leden van Mooiedingenmakers: €5) via unlockevent.nl

Bekijk hieronder de aftermovie van UNLOCK – creatives meet sustainability in het Grand Theatre